Patrones H. Edith Stein
ONTSTAAN EN NAAMGEVING VAN CLUSTER H. EDITH STEIN
Het huidige cluster H. Edith Stein dankt zijn ontstaan en naamgeving reeds in de laatste jaren van de vorige eeuw. Het was de tijd waarin ontkerkelijking en terugloop van priesters werden gecompenseerd door bij elkaar horende parochies in clusters aan elkaar te koppelen en te laten samenwerken. Reeds lang voordat van het cluster H. Edith Stein sprake was, werd er binnenskamers gewerkt aan de vorming van een hechte samenwerking tussen de parochies van de H. Agnes in Bunde, van de H. Martinus in Geulle, van het Onbevlekt Hart van Maria in Moorveld en uiteindelijk van de parochie van de H. Heilige Catharina van Alexandrië te Ulestraten. Vanaf de eerste dag gebeurde dat op verzoek van een van de initiatiefnemers onder patronage van de H. Teresia Benedicta a Cruce oftewel de Heilige karmelietes Edith Stein.
Het was de toenmalige pastoor Guus Dohmen – hij was in 1997 benoemd tot pastoor van de H. Agnes parochie in Bunde en na het overlijden van pastoor Hub Hartmann eveneens van de H. Martinus parochie in Geulle – die er de voorkeur aan gaf de ontwikkelingen voor te zijn en te begeleiden voordat ze zouden worden opgelegd. Samen met enkele gelijkgestemden in de kerkbesturen werden plannen uitgewerkt voor een samenwerking van beide genoemde parochies met de aangrenzende parochies van in eerste instantie het Onbevlekt Hart van Maria in Moorveld, later aan te vullen met de parochie van de H. Catharina van Alexandrië te Ulestraten.
Concrete plannen
Deze plannen die enkele jaren werden voorbereid in en door de kerkbesturen werden concreet toen in 1999 de drie voorheen zelfstandige parochies met elk een eigen pastoor tot een cluster met één pastoor zouden worden samengevoegd. Toen werd namelijk bekend dat Guus Dohmen tot opvolger zou worden benoemd van pastoor Kusters van de parochie in Waalsen/Moorveld. De heer Dohmen was reeds in 1997 benoemd tot pastoor van de parochies H. Agnes in Bunde en Sint Martinus te Geulle. Het cluster werd met zijn benoeming in Moorveld een feit. Pastoor Dohmen heeft de voltooiing hiervan niet meer mogen beleven. Na zijn onverwacht overlijden ‘aan het altaar’ in augustus 2005 was het de enkele maanden tevoren tot kapelaan benoemde Mathias Geudens die als administrator uitzicht had op de benoeming als de eerste pastoor van het cluster. Zijn installatie vond plaats op zondag 7 mei 2006.
Om niet al te voortvarend tewerk gaan hadden de initiatiefnemers vanaf het begin van hun plannen tot clustervorming contact opgenomen met het bisdom in de persoon van vicaris-generaal Mgr. Hub Schnackers. Dat men daar voor dit zelfstandig, dus van beneden af genomen, initiatief enthousiast was, is erg veel gezegd. Dat de plannen, mits in voortdurend overleg met het bisdom, zouden worden uitgewerkt werd toegestaan. En dat gebeurde ook, zij het dat al gaande de ontwikkelingen door toevoeging van de Catharina parochie in Ulestraten het drietal parochies met een vierde werd uitgebreid*).
Een vrouw als patrones
Vanaf het begin was het de initiatiefnemers duidelijk dat het te vormen cluster een eigen patroonheilige zou moeten krijgen. Een van de titeldragers van de parochiekerken tot deze eer te verheffen zou – ons kent ons – bij de kerkbesturen van de andere parochies niet in goede aarde vallen. Om vanaf het begin een dergelijke ‘stoorzender’ de kop in te drukken werd het benoemen van een eigen schutspatroon als onmisbaar gezien. Een meer kerkelijke reden om reeds vanaf het eerste uur het cluster onder patronage van een eigen heilige te stellen was natuurlijk het vertrouwen te verkrijgen van onmisbare hemelse steun.
Naast de zorgen over ontstaan en begeleiding van clusters was er ook nog een ander veel aandachttrekkend onderwerp bijzonder actueel: de rol van de vrouw in de Kerk. Deze was onderbelicht en stond naar menig oordeel in geen verhouding tot wat zij verdient en zou moeten zijn. Daarin verandering te brengen was veler wens en streven.
Limburgse heilige
Het was in die dagen ook om die reden dat in kerkelijk Nederland veel aandacht werd geschonken aan de heiligverklaring van de karmelietes zuster Teresa Benedicta a Cruce Edith Stein (1891 – 1942). Omdat zij in haar laatste levensjaren woonde in de Karmel in Echt, werd en wordt zij ten onzent gezien als “de Limburgse heilige van onze tijd”. De initiatiefnemers van het cluster stelden deze op 1 mei 1987 in Keulen door paus Johannes Paulus II zalig verklaarde en op 11 oktober 1998 in Rome heilig verklaarde vrouw met de eretitel “dochter van de Kerk” aan als voorbeeld tot navolging voor de vrouwen en parochianen van het cluster. Deze uit het Jodendom stammende en uiterst overtuigd tot het katholicisme bekeerde moedige vrouw, die een fel voorvechtster was van de plaats van de vrouw in de maatschappij en in de Kerk en die haar positie als wetenschappelijk medewerkster en docente aan de universiteit van Freiburg prijsgaf voldeed aan alle gestelde voorwaarden. Dat zij na een leven van omzwervingen als eenvoudige kloosterzuster in stilte en in afzondering een aantal jaren “bij ons” leefde in de Karmel van Echt, gaf daaraan nog een extra accent. Alles achter zich latend en onafgebroken strijdend voor haar idealen en trouw tot het uiterste aan de Kerk die zij had leren liefhebben werd zij in augustus 1942 vanuit Echt door de Gestapo naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau getransporteerd. Samen met haar zus en mede-zuster Rosa is zij daar enkele dagen later (vermoedelijk op 9 augustus) vergast. Om al deze redenen wordt de heilige vrouw en kloosterzuster Edith Stein gezien als het lichtende voorbeeld dat de toekomst van onze parochies en parochianen leiding zou moeten geven.
Borstbeeld
Vooruitlopend op deze benoeming tot patrones van ons cluster maar tevens in het streven de geesten van de diverse kerkmeesters daarvoor rijp te maken heeft het kerkbestuur van de parochie Sint Martinus in het Heilig Jaar 2000 de Geulse kunstenares Carla Bosma gevraagd in brons een beeltenis te vervaardigen van deze tot de eer der altaren verheven vrouw. Eerst na een diepgaande studie gemaakt te hebben van leven en werken van Edith Stein heeft Carla Bosma – na aanvankelijke aarzeling maar tenslotte vol overtuiging – in het maken van een buste toegestemd. Deze beeltenis is in de Heilig Jaar-processie 2000 op zondag 9 juli door de parochie rondgedragen en op de Markt in Geulle ingezegend door Mgr. J. Soudant, emeritus-bisschop van Palembang. Pastoor Guus Dohmen en toenmalig kapelaan René Schols assisteerden daarbij. De buste is vervolgens geplaatst in de Sint Martinuskerk te Geulle.
Foto: Léon Notten
Bijschrift bij de foto van de buste:
Gebed tot de Heilige Edith Stein
God, op voorspraak van de Heilige Edith Stein vragen wij U: zie genadig neer op uw volk in onze dagen. Vele mensen zijn zoekende naar de grond van hun bestaan, Wil hen, zo bidden wij U, naar het voorbeeld van de heilige zuster Edith Stein, de weg wijzen naar Jezus Christus, Uw Zoon, die voor alle mensen de kruisdood heeft ondergaan en op de derde dag is verrezen. Hij heeft voor ons de weg naar U begaanbaar gemaakt. De heilige Edith Stein heeft dit in alle nederigheid erkend. Laat ook ons dat inzien. Dit vragen wij U door dezelfde Christus onze Heer. Amen.
Afscheidsgeschenk
Eerst vele jaren later, op zondag 8 september 2013, en een heel groeiproces en enkele pastoors verder is het pastoor Federico Ceriani geweest die bij zijn vertrek naar Berlijn de heilige Edith Stein officieel heeft benoemd tot patrones van het cluster. De laatste stap naar de voltooiing van het naar haar genoemde parochieverband. Deze plechtigheid raakte als het ware ondergesneeuwd in de drukte van de plechtigheden van het afscheid. Edith Stein heeft in stilte met het cluster kennis gemaakt, is in stilte ermee vergroeid en heeft haar patronage in stilte aanvaard. In de stilte die zo kenmerkend is voor de Karmel en voor haar hele leven. In stilte ook doet zij tot op de dag van vandaag haar werk voor ons cluster, samengesteld uit de eens zelfstandige parochies van Bunde/Geulle/Moorveld/Ulestraten*). Scheidend pastoor Ceriani stelde haar patronage aan als blijvend afscheidsgeschenk voor de parochianen van ons cluster. Nu en tot in verre toekomst.
Winus de Rouw
Mei 2021
*) In 2020 werden de parochies Sint Cornelius Borgharen en H. Martinus Itteren aan het cluster H. Edith Stein toegevoegd.
Over het leven van de H. Edith Stein
Edith Stein, Jodin, filosofe, bekeerling tot het katholieke geloof, karmelietes werd geboren op 12 oktober 1891 in Breslau. Zij werd als jongste van elf kinderen geboren in een orthodox joodse familie. In 1904 werd ze, naar eigen zeggen onder invloed van de moderne denkers en biologische wetenschappers, atheïste, studeerde Duits, filosofie, psychologie en geschiedenis aan de universiteiten van Breslau, Göttingen en Freiburg im Breisgau. Na de verdediging van haar proefschrift in 1916 op het thema ‘Zum Problem der Einfühlung’ werd zij wetenschappelijk medewerkster van haar promotor Edmund Husserl in Freiburg.
De kennismaking met de autobiografie van de heilige Theresa van Avila en met werken en leven van Johannes van het Kruis betekende een keerpunt in haar leven. Zij bekeerde zich tot het katholieke geloof, liet zich op januari 1922 dopen, gaf haar assistentschap op en ging in de Palts aan het werk op een meisjesschool van de zusters Dominicanessen te Speyer.
In 1932 verhuisde ze naar het Instituut voor Pedagogiek in Münster, waar ze intensief de kerkleraar Thomas van Aquino bestudeerde. Op 15 april 1934 trad zij in bij de orde van de ongeschoeide karmelietessen in Keulen en nam de kloosternaam Teresia Benedicta van het Kruis aan. Twee jaar later liet ook haar zus Rosa zich dopen. Beiden weken zij op 31 december 1938 uit naar de Karmel in Echt. Vandaar werden zij op 2 augustus 1942 op transport gesteld naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau, waar zij op vermoedelijk 9 augustus van dat jaar in de gaskamer de marteldood stierven.
De kerkelijke gedachtenis van deze heilige, die door de Paus is uitgeroepen tot “Dochter van de Kerk”, wordt jaarlijks gevierd op haar sterfdag 9 augustus.