Geschiedenis van onze parochie

U bevindt zich op de pagina: Home » Ulestraten » Geschiedenis van onze parochie

Geschiedenis van onze parochie       

Het prille begin van de geschiedenis van onze parochie ligt vele eeuwen terug. Reeds vóór 1400 wordt een kapel te Berchem genoemd, die de Heilige Catharina van Alexandrië als patroonheilige had. De verering van deze heilige werd door de kruisvaarders vanuit het Heilig Land naar onze streken gebracht. Deze kapel stond waarschijnlijk in de buurt van het huidige huis Groot Berghem nr. 19. Deze kapel werd verzorgd vanuit de (dekenale) parochie van Meerssen. Zij had een klokkentoren en, volgens oude oorkondes, moest een priester er minstens één in het jaar een mis lezen.

Dit zal ongetwijfeld vaker gebeurd zijn. Na de Franse Tijd, in 1803, vernamen de inwoners van Ulestraten, dat zijn weldra een eigen rector zouden krijgen en een eigen hulpparochie zouden mogen vormen. Eerst nog afhankelijk van Meerssen, werd de parochie dan in 1833 zelfstandig. Tot eerste rector van de kapel te Berchem werd benoemd pater Thomas Voncken, afkomstig uit Waterval. Deze Thomas Voncken is van grote betekenis geweest voor de opbouw van de nieuwe zelfstandige parochie. Met gevaar voor eigen leven had hij reeds tijdens de Franse overheersing in het geheim, tegen de Franse regels in, pastorale functies uitgeoefend “met zulke zielenijver, dat niet een kranke zonder sacramenten stierf”, zoals zijn bidprentje vermeldt. Na zijn benoeming tot rector zette hij zich meteen in voor de bouw van een eigen kerk. De eeuwenoude kapel te Berchem was immers behoorlijk onderkomen en voor de bevolking van Ulestraten veel te klein geworden.

Al gauw slaagde hij er in om de middelen voor de bouw bij elkaar te krijgen. Als bouwterrein voor de nieuwe kerk bood de familie De Sauveur, eigenares van de Ulestratenhof, een bouwterrein aan: de plaats waar ook de huidige kerk staat. Ook deze kerk zou onder de bescherming van de H. Catharina komen te staan.

 

Catharina van Alexandrië, patrones van de parochie Ulestraten

De patroonheilige van onze parochie, de heilige Catharina (Ecaterine in het oosten, van het Griekse katharos dat “rein” of “zuiver” betekent), werd geboren in Alexandrië in Egypte als dochter van gouverneur Costus en zijn gemalin Sabinella. Op jonge leeftijd reeds blonk ze uit in schoonheid en helderheid van geest. Haar kennis was zo groot dat ze al op 18-jarige leeftijd de “zeven vrije kunsten” *) beheerste. Na haar doopsel verscheen haar in een droom het Christuskind dat haar ten overstaan van de H. Maagd Maria en talrijke engelen een ring overhandigde. Net als bij een waarachtige bruid symboliseert de ring wederzijdse trouw. Hieruit is het begrip van het “mystieke huwelijk” ontstaan dat we in de kunst regelmatig terug zien. De toenmalige Romeinse keizer (eigenlijk “usurpator”**) Maxentius, onder de indruk van haar bevalligheid en welbespraaktheid, werd verliefd op haar en wilde haar als tweede vrouw. Ze had echter in haar mystieke huwelijk haar maagdelijkheid aan God geofferd en weigerde. Maxentius was onder de indruk van kennis en stuurde een vijftigtal filosofen op haar af om haar op andere gedachten te brengen. Dat liep verkeerd af: in plaats van Catharina werden de filosofen bekeerd.
Daarop wilde hij haar laten verpletteren door een houten rad met ijzeren punten erop gemonteerd. Het rad echter brak door een bliksemflits. Hij wilde haar laten verbranden, maar de wind verstrooide het vuur en verbrandde de beulen. Uiteindelijk slaagde hij erin haar te laten onthoofden.

*) Die vrije kunsten zijn: grammatica, dialectica (logica), retorica, wiskunde, geometrie en astronomie. Ze worden vrij genoemd omdat ze de opleiding van de vrije mens beogen en voorbereiden op de wetenschap van de scholastiek (filosofie en theologie).
**) Een usurpator is een persoon die zich ten onrechte een titel aanmeet of een bevoegdheid aanneemt.. Maxentius had geen recht op de titel keizer en werd door de ander keizers niet erkend.

Afhankelijk van de verschillende bronnen, vinden we verschillende data over haar marteldood. Die variëren van 305 tot 312. En dus worden er ook steeds andere keizers of usurpatoren genoemd: Maxentius, Maximinus of Maximianus.
Omwille van het gebrek aan betrouwbare historische bronnen werd de heilige Catharina in 1969 samen met enkele andere heiligen niet meer opgenomen in de heiligenkalender. Hierop is men echter in 2001 teruggekomen; onder andere omdat het onwaarschijnlijk is dat een dergelijke grootschalige verering als die van de heilige Catharina op niets gebaseerd zou zijn. 

Iconografie

Als we vandaag de dag een schilderij of beeld van een heilige onder ogen krijgen, kunnen we vaak met grote zekerheid aangeven om welke heilige het gaat, ook al hebben we geen idee hoe de betreffende persoon er ooit uitgezien heeft.

Zie je bijvoorbeeld een man afgebeeld met een sleutel, dan weet je zeker dat het om de apostel Petrus gaat. Een vrouwelijke figuur met een toren moet wel de heilige Barbara zijn. Bij een draak gaat het vrijwel zeker om de heilige Margaretha van Hongarije. Een aan een boom vastgebonden man, doorboord met pijlen is de heilige Sebastianus. En een gebroken rad duidt op Catharina van Alexandrië.

Het beeld van de Heilige Catharina van Alexandrië staat in de kerk op het aan Catharina gewijde zijaltaar. Het beeld werd geschonken door Lambert en Anna Muijlkens.

Het beeld is van eikenhout en 118 centimeter hoog. Catharina, staand als jonge vrouw, heeft loshangend haar; aan haar voeten ligt een gebroken rad. In haar linkerhand houdt ze een boek met een kruis op het voorblad en met haar rechterhand maakt ze een gebaar naar het boek. Ze is gekleed in een lang gewaad en een schoudermantel. Op het voetstuk staat aan de voorzijde in reliëf het onderschrift: “H. CATHARINA / BESCHERM ONS “.

Op 4 maart 1943 gaf het bisdom verlof om dit beeld in te zegenen.

Voor verdere informatie:

https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/507230

https://rijksmonumenten.nl/monument/507230/rk-kerk-h-catharina/ulestraten/

https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=38&miaet=1&micode=21.371B&minr=2568304&miview=inv2&milang=nl

https://heiligen.net/heiligen/11/25/11-25-0310-catharina.php